15 december 2014

Havensteder 100+, stadslandbouw en 130WATT: de woningcorporatie anno nu


Woningcorporatie Havensteder bestaat 100 jaar en vanwege dat jubileum werd op 10 oktober een symposium georganiseerd. In dit bericht komen het symposium, stadslandbouw en 130WATT, een nieuwbouwproject met koopwoningen, aan de orde.


Het symposium werd gehouden bij Roodkapje aan de Teilingerstraat. Geen toevallige locatie, want dit bedrijf gevestigd in het Zomerhofkwartier, sluit goed aan bij de woonstrategie van Havensteder: wonen, werken en dynamiek. Zie ons eerdere bericht over ZoHo.
Havensteder verhuurt zo'n 45.000 woningen - waarvan 5.500 in Noord - in Rotterdam en Capelle aan de IJssel aan 81.000 mensen.

Hedy van den Berk, bestuurder (lees directeur) van Havensteder, heette persoonlijk alle gasten welkom.

We waren uitgenodigd voor een uitgebreide en lekkere lunch, verzorgd door Lof der Zoetheid. Verpakt als lunchbox met een origineel en toepasselijk briefje, waarbij de plattegrond van een woning diende als plattegrond van de lunchbox. Het broodje was de huiskamer, de couscous-salade was de keuken etc.

Gezellige drukte.

10 oktober en je kon nog buiten lunchen!

Ook de gebiedscommissie Noord werd vertegenwoordigd. Natuurlijk een mooie gelegenheid om weer eens bij te praten of kennis te maken met nieuwe mensen.

Van links naar rechts Jeroen Laven van Stipo en Susanne Volder van &Associates, bedrijven die gevestigd zijn in het Zomerhofkwartier, en Daniëlle Rüngs, adviseur communicatie van Havensteder.

Rechts Peter van Lieshout, directeur wonen van Havensteder.

In gesprek met oud wethouder Dominic Schrijer, tegenwoordig burgemeester van Zwijndrecht.

Alvast even lezen aan welk 'paralelsessie' zij vanmiddag gaat meedoen.


Dagvoorzitter Bas van der Pol heette iedereen welkom. Bas: We staan stil bij de opgaven van vandaag en de opdracht van Havensteder en van corporaties in zijn algemeenheid en we blikken vooruit op het wonen in de toekomst en hopen daarvoor vandaag inspiratie te vinden. 


Hij had een vraaggesprek met Hedy van den Berk. Bas: Kun je een positief en negatief ding noemen waarmee Havensteder is geconfronteerd? Hedy: Positief is dat we nu echt wat aan de Hofbogen kunnen gaan doen, nu de stad daar geld voor heeft vrijgemaakt en we daar goede afspraken over hebben kunnen maken. Negatief zijn de wietkwekers in Vreewijk. En ik noem ook nog als positief het Zomerhofkwartier, waar we nu zijn, als proeftuin en als inspiratiebron. Het past helemaal bij de corporatie van de toekomst. 


Hedy: Fijn dat de opkomst, toch zo'n 300 mensen, zo groot is. Ik voel me jarig als organisatie. Dat we dit kunnen vieren met elkaar, 100 jaar, ik vind het heel wat en het voelt ook alsof we het mogen laten zien aan de stad. Kijk eens wat we hebben bijgedragen. En kijk eens wat we nog van plan zijn. 


Hedy: De echte agenda is de agenda voor de stad. Dat is: hoe krijgen wij het wonen betaalbaar, hoe kunnen we nieuwe flexibele concepten introduceren in deze stad? Hoe krijgen we een aantal ontwikkelingen die in de kiem aanwezig zijn, zodanig opgeschaald dat ze echt het verschil gaan maken? Daarin kunnen wij als corporatie een belangrijke voortrekkersrol vervullen. 

Uiteraard werd stilgestaan bij de rol van de woningcorporatie in de toekomst. De woningcorporaties liggen behoorlijk onder vuur en kabinet en parlement gaan veel veranderen aan de die rol; de aangepaste woningwet is net deze week de Tweede Kamer gepasseerd. Opmerkelijk genoeg deed Hedy geen harde uitspraken richting politiek. Maar goed, het is ook feestje en ze bekijkt het van de positieve kant.

Bas introduceerde Bas Jan van Bochove. Hij is de voorzitter van de Raad van Commissarissen van Havensteder en is 10 jaar parlementslid geweest.

Hij sprak over de parlementaire enquêtecommissie: De corporaties worden gedwongen na te denken over hun rol in de toekomst. Daar is niets op tegen. Wel ben ik bang dat het speelveld van de corporaties erg wordt beperkt en dat doelgroepen worden uitgesloten. Als je je alleen met sociale woningbouw en verhuur mag bezig houden, kun je ook minder sturen. De rol van een corporatie is geen gemene deler: als corporatie in Rotterdam sta je voor andere problemen dan bijvoorbeeld in Leeuwarden. 

Bas vraagt gebiedscommissielid Hüsniye de Roock om een reactie: Het is belangrijk dat er voldoende woningaanbod is voor alle groepen. Mijn dochter moest haar huis uit en kon alleen iets vinden in Vlaardingen. Maar ze vindt het vreselijk en wil graag terug naar Rotterdam. 

Hedy: We willen bewoners graag vasthouden. De wachtlijsten zijn te lang; jongeren hebben er het geduld niet voor. 

Vervolgens werd door Arnold Reijndorp, stadssocioloog en professor, een prachtig college volkshuisvesting gegeven. Een verhaal over 100 jaar volkshuisvesting in Rotterdam. Arnold: Wat is het DNA van een corporatie als Havensteder. Hoe Rotterdams is het? Informatief en smakelijk. Je kunt het zien en vooral beluisteren door hier te klikken. Ga er maar even voor zitten, want het is een film van 50 minuten…


Een paar quotes uit zijn lezing.

Ik heb me af zitten vragen: hoe zit dat nou met die Rotterdamse woningcorporaties, hadden die niet dat emancipatiestreven…  Nou misschien een beetje wel. Rotterdam was in die tijd (redactie: de periode tussen de wereldoorlogen) een stad waar heel veel moderne ondernemers waren. Die hadden emancipatiedrang. Ze wilden van Rotterdam een moderne stad maken met een moderne maatschappij en daar hoorden geen krotten bij. 
Ondernemers hebben ook na de oorlog een sterke invloed gehad. Zij hadden natuurlijk ook directe lijnen met de gemeentebesturen. Je krijgt uit literatuur de indruk dat de sociaal democratie de naoorlogse stad heeft gebouwd, maar dat was helemaal niet zo. Het waren die moderne ondernemers. De corporaties gingen daar later aan meedoen. 

Corporaties bouwden behoorlijk wat in de jaren 30, veel meer dan de gemeente, maar het grootste gedeelte werd toch gebouwd door particulieren. De corporatie is belangrijk, is een aanjager. Het is opvallend dat corporaties toen heel veel deden onder de noemer maatschappelijk werk. Daar viel ook radiodistributie onder, vakantiewoninkjes aan zee, badinrichtingen, hulp aan dak- en thuislozen, ouderenhuisvesting, kinderverblijven, speeltuinen en gemeenschappelijke binnentuinen die ook voor een deel als volkstuinen konden worden gebruikt (redactie: zie verderop over stadslandbouw).
Dat zit toch op de een of andere manier een beetje in het DNA van die corporaties. Dat DNA wordt nu van buitenaf  een beetje onderdrukt (redactie: door aanpassing van de woningwet). Maar het zou goed zijn om dat op te pakken en die traditie een nieuwe vorm te geven. 


Over de stamboom van Havensteder: PWS heeft in zijn hele leven tot een paar jaar geleden helemaal niets gefuseerd of gecombineerd. Het is een soort adellijke familie die altijd hetzelfde is gebleven, maar in dat soort families heb je ook fouten, maar daar gaan we het vandaag niet over hebben. Com.wonen is een verzameling, dat houd je niet voor mogelijk. 


Bas vroeg Arnold na de lezing hoe hij de rol ziet van corporaties in de toekomst. Arnold: Corporaties zullen kleiner worden. Ze zullen meer bij de wijken, bij buurtzorg betrokken moeten worden. Minister Blok: streef dat na!


Het moest even inwerken op deze toehoorder.


Hedy ter afsluiting: Hoe geven wij die ontwikkelingen allemaal een plek en hoe wonen wij in de toekomst? Dat is eigenlijk ook de vraag van de prijsvraag. 

Havensteder heeft of beter gezegd had, want de inschrijving is gesloten, een prijsvraag met als thema 'Hoe wonen wij in de toekomst'. Begin januari worden de inzendingen gepubliceerd op de website en kunt u stemmen.

Voor een verdere impressie van het symposium, klik hier.

Na de lezing kon je je vervoegen bij 'paralelsessies' om nog wat meer te leren over de stad, volkshuisvesting en Havensteder. Over uiteenlopende onderwerpen, maar allemaal passend bij het thema 'wonen in de toekomst'.

Johannes volgde Jan Willem van der Schans, onderzoeker aan de universiteit van Wageningen en mede-oprichter van Eetbaar Rotterdam.

Er is één partij in Rotterdam die systematisch sympathie heeft voor de stadslandbouw en dat is Havensteder, vertelt Jan Willem. Het thema gezondheid en wonen heeft altijd wel aandacht gehad van de corporatie. Maar in de laatste jaren is er een groeiende aandacht voor stadslandbouw en Havensteder ondersteunt veel van dit soort projecten in de stad. Nu mag dat eigenlijk niet meer. Havensteder moet stenen stapelen.

Uit de informatiebrief van Havensteder: Stadslandbouw zie je op steeds meer plekken. Waar het eerst iets was voor de geitenwollensokken, begint nu iedereen er aan. Hoe passen we stadslandbouw toe? Wat is de waarde van stadslandbouw voor onze bewoners? Wat voor functie heeft stadslandbouw op de leefbaarheid in onze wijken?


Jan Willem van de Schans nam de groep mee naar het Binnenterrein Noordsingel- Rembrandtstraat, waar Eva Bes vertelde over de tuin. Lees hier meer over de tuin.


Eva Bes, bewoonster, milieucoach en eigenaar van Evasie, spraken we al eerder bij  de Geluksroute.

Van de website van Eetbaar Rotterdam: Eetbaar Rotterdam stelt zich ten doel de voedselketen weer zichtbaar te maken in de stad. Als voedsel dichter bij huis groeit, krijgen de stadsbewoners de mogelijkheid het voedselproductieproces te zien en te ervaren. De vereniging wil op deze manier een bijdrage leveren aan een gezonde en duurzame samenleving. … De vereniging Eetbaar Rotterdam wil een netwerk organiseren voor stadslandbouw, waarin initiatieven elkaar kunnen versterken. 

Waar eerst een betegeld terrein was, zijn moes- en bloemenperken aangelegd. Een deel wordt onderhouden door scholieren van basisschool de Klimop. Eva geeft begeleiding aan de kinderen die hier komen tuinieren. Ook heeft een aantal omwonenden hun eigen moestuintje hier.

Een productietuin kan er ook leuk uit zien.

Naast de stadstuin heeft Eva een speelweide met notenbomen laten aanleggen voor omwonenden, waar kinderen ook hutten kunnen bouwen. Nu het binnenterrein besloten is, komen steeds meer kinderen hutten bouwen. Eva draagt zorg voor het onderhoud.


Na het symposium wilden wij ook wel eens wat 'nieuwe stenen' van Havensteder bekijken en vastleggen. We zijn naar 130WATT gegaan, een nieuwbouwproject met koopwoningen.


Eén van de gezichtsbepalende punten van 130WATT op de hoek Hartenruststraat - Loofdakstraat. Er zijn 51 koopwoningen gebouwd rondom een binnenplaats.

Ze zeggen dat je het beste naar een koopwoning kunt gaan kijken bij grauw weer. Vind je het dan een aantrekkelijke woning en woonomgeving, dan kan het bij goed weer alleen maar meevallen; geen kat in de zak. Dus gingen wij op een grauwe dag langs.

De locatie van 130WATT. Google maps kan de Hartenruststraat overigens nog niet vinden.

Wat is er leuker dan binnen gluren, al is het in de modelwoning van 130WATT? Om te zien hoe groot de kamers zijn. Hoe is de indeling? Is het netjes afgewerkt? Het ziet er prima uit. Boven de ruime zit/eetkamer op de begane grond.

Op de website zien we dat er nog 3 woningen te koop staan en op 4 woningen is een optie genomen. Niet fout voor zo'n project midden in het Oude Noorden. 130WATT sluit klaarblijkelijk goed aan bij de 'wooncarrière' van bepaalde mensen, een term die in de volkshuisvesting vaak wordt gebruikt. Wooncarrière bieden betekent dat je als stad en als woningcorporatie bewoners van jong tot oud, met en zonder kinderen, een woning aan wilt kunnen bieden waar die doelgroep behoefte aan heeft, binnen de stad of wijk. Dat biedt het Oude Noorden maar beperkt: nieuwe en betaalbare eengezinswoningen ontbreken. 130WATT voorziet in die behoefte.

Mooie keuken met uitzicht op het Zwaanshals.

Ruime ouderslaapkamer of wat je er zelf maar mee wilt doen, met uitzicht op het binnenplein. Je vindt het te standaard? Er is een verscheidenheid aan woningen gebouwd, waarbij je zelf de indeling kunt bepalen. Bijvoorbeeld door een extra kamer te maken of de keuken op een andere etage te plaatsen. Bij een aantal woningen is er ruimte voor een thuiskantoor.

De zolderkamer.


Johannes was er op 5 april bij toen woningen werden opgeleverd aan de eerste bewoners.

Zij zijn zo te zien al bijna klaar in hun balkon-terraswoning.

Mag een woningcorporatie dit soort koopwoningen nog bouwen in de toekomst? Uit De Volkskrant van 12 december over de aanpassing van de woningwet: In principe moeten corporaties zich alleen bezighouden met het bouwen en beheren van sociale huurwoningen voor mensen met lage en middeninkomens. Grote commerciële projecten zijn taboe. Alleen wanneer in achterstandswijken geen commerciële partijen te vinden zijn om koopwoningen of duurdere huurwoningen te bouwen mag de corporatie dat op zich nemen. Dus wel de lasten niet de lusten, want dan zou een woningcorporatie een (groot) risico nemen met de bouw in achterstandswijken en mogen projectontwikkelaars op andere plaatsen de krenten uit de pap halen!

Het binnenplein in noordelijke richting.

Het complex is vrij sterk naar binnen gericht; de zit/eetkamer kijkt uit op de tuin aan het binnenplein. Op het binnenplein is er veel parkeergelegenheid en wat groen. Speelgelegenheid voor kinderen is er niet, maar die is er wel op een direct aanpalend terrein (zie verderop).

Op de website van 130WATT kwamen we een quote tegen van Roelf Steenhuis, architect van het woningcomplex: Wat voor ons belangrijk blijft, is dat het pand niet op zich staat, maar een rol gaat spelen in de wijk. Prima uitgangspunt, maar we zijn benieuwd hoe dat in de praktijk vorm krijgt.


Het binnenplein in zuidelijke richting. Vooraan (en op de foto onder) een veldje groen. Wij vinden het binnenplein wel erg 'stenig'. En als alle parkeervakken gevuld zijn, wordt het er niet aantrekkelijker op. We realiseren ons dat veel bewoners het juist erg aantrekkelijk zullen vinden hun auto of - zoals we bij sommige huizen zagen - hun motorfiets op een veilig afgesloten terrein te hebben staan. Misschien zelfs een belangrijk argument hier een huis te kopen!


Met het groen moet nog iets aardigs gedaan worden. Op de artist impression zagen we boompjes staan, dus we nemen aan dat dit nog niet af is. De tuinen zij wel erg klein en dan staat er ook nog een schuurtje op. Maar ja, waar laat je anders je fiets of scooter?

Net als met de parkeervakken was er een alternatief door een ondergrondse parkeergarage te maken, waar dus ook de schuurtjes in een andere vorm ondergebracht hadden kunnen worden. Maar het leven is niet zo eenvoudig: misschien was het technisch lastig in verband met de grondwaterstand (de Rotte ligt heel dichtbij) en het is erg kostbaar. En je wilt de woningen ook nog enigszins betaalbaar houden…


Gelukkig is er wel voor gekozen meteen een metalen hekwerk met klimop als schutting te plaatsen. Dat maakt het groen en minder gecompartimenteert. Nu maar hopen dat er niet allemaal houten schuttingen komen...

De deels open overkapping van het binnenterrein geeft het complex een eigen gezicht.

De huizen aan de overkapping hebben geen eigen tuin, maar een balkon-terras.


130WATT spreekt mij wel aan. De architectuur met zijn verschillende vormen en hoogtes (niet te hoog) en voldoende afwisseling. Het past ook aardig in de omgeving. De woningen zijn ruim en zien er prima uit. Bewoners van Noord die graag in dit gebied willen blijven wonen en op zoek zijn naar een eengezinswoning met (kleine) tuin of balkon, hoeven nu eens niet de stad uit.

Rustieke plantenbakken aan de voorkant.

Die beter passen bij de speeltuin en ontmoetingsplek die wordt aangelegd op het braakliggende terrein aan de Wolstraat, direct tegenover 130WATT.

Uit de Meerpaal, het blad voor de huurders van Havensteder, van september dit jaar: Het moet een plek worden waar jong en oud samenkomen. Waar groen de belangrijkste factor is. En waar je veilig op straat kunt spelen in het Oude Noorden. De komende maanden wordt dit grijze stukje omgetoverd tot een groene trekpleister voor de buurt.

Om een leuke invulling te geven aan het terrein, schakelde Havensteder Creatief beheer in. Deze organisatie richt zich op het warmer, leefbaarder en gezonder maken van wijken via de inzet van groen. De omwonenden van de Wolstraat kunnen actief meedenken over de inrichting van het terrein.


Het is uiteindelijk de bedoeling dat de bewoners het terrein zelf gaan beheren en onderhouden. Als alles volgens planning verloopt, is de nieuwe speel- en ontmoetingsplek voor het einde van het jaar gereed.

We komen er nog eens terug om te laten zien wat het is geworden.

De directe omgeving van 130WATT: het Zwaanshals.

Aan het Zwaanshals en de Zwaanshalskade wordt hard gewerkt aan de bestrating. Een 'tegelautomaat' pikt acht tegels tegelijk op en legt die - met zo nu en dan een beetje handmatig verschuiven - keurig neer. Vervanging van arbeid maakt werkelozen, maar heb je ooit zelf een terras gelegd en daarna je rug gevoeld…

Aan de overkant van 130 Watt, op de hoek Zwaanshalskade - Loofdakstraat, staat een rij opmerkelijk 'beknopte' (makelaarsterm!) woningen. Ze zijn gebouwd in 1904, met de achterzijde tegen weer een rij andere woningen. Een soort 2 onder 1 kapwoning.

Fotogeniek, maar verhuurd? Nogal een contrast met de koopwoningen aan de overkant. We gaan er maar van uit dat ze 'om niet' (gratis) worden verhuurd. Zo niet, dan wordt het tijd om ze met de verdiende gelden van de koopwoningen een opknapbeurt te geven.

Mocht dat beeld van de oude woningen je niet bevallen: kijk naar het oosten en je hebt een mooi uitzicht op de Rotte. Bij lekker weer kun je lekker langs het water flaneren.


Foto's: Johannes Odé en Mick Otten
Tekst: Mick Otten, met dank voor de quotes uit de lezing van Arnold Reijndorp en uit de impressiefilm van Havensteder